“พญานาค” หรือ “นาค” สัตว์กึ่งเทพจัดอยู่ในตระกูลเดียวกับงูแต่มีลักษณะใหญ่โต มีหงอน เกล็ดเหมือนปลา ทั้งที่นิสัยดีและดุร้าย และมีทั้งเพศชายและเพศหญิง ถิ่นที่อยู่มีทั้งใต้บาดาล ในป่า บนภูเขา และเมืองลับ เมืองบังบด หรือเมืองทิพย์ พิษของพญานาคอานุภาพรุนแรงเหลือคณา มีอำนาจ ฤทธานุภาพแตกต่าง สามารถจัดเป็นตระกูลได้ 4 ตระกูล คือ ตระกูลวิรูปักษ์มีผิวกายสีทอง ตระกูลเอราปักถะมีผิวกายสีเขียว ตระกูลฉัพยาปุตตะมีผิวกายสีรุ้ง และตระกูลกัณหาโคตรมะมีผิวกายสีดำ และงูทุกชนิดถือว่าเป็นลูกหลานของพญานาค ปัจจุบันรูปปั้นพญานาคที่พบเห็นทั่วไปในสังคมอีสานและลุ่มแม่น้ำโขงมีความแตกต่าง หลากหลาย ยืดหยุ่น และเคลื่อนไหลเป็นพลวัต กล่าวคือ รูปปั้นพญานาคหนึ่งตนอาจมีมากกว่าหนึ่งสี การพิจารณาตระกูลของพญานาคจึงต้องพิจารณาจากสัดส่วนของสี